Τα μικροπλαστικά βρίσκονται διάσπαρτα στο περιβάλλον, ενώ είναι πλέον επιβεβαιωμένο ότι εντοπίζονται και στα τρόφιμα. Το 2018, σε μελέτη που διεξήχθη από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος της Αυστρίας (Austrian Federal Environment Agency) και την Ιατρική Πανεπιστημιακή Σχολή της Βιέννης (Medical University of Vienna), εντοπίστηκαν στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου κομμάτια από μικροπλαστικά. Ποιος είναι όμως ο κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία όταν τα τρόφιμα και το νερό που καταναλώνουμε περιέχουν μικροπλαστικά;
Η έρευνα για τα μικροπλαστικά μόλις άρχισε. Ο στόχος είναι η απόκτηση αξιόπιστων δεδομένων, προκειμένου να αξιολογηθεί καλύτερα ο κίνδυνος για την υγεία.
Τα μικροπλαστικά είναι πολύ μικρά στερεά σωματίδια, διαστάσεων από 5 ως 0,0001 χιλιοστά, αποτελούμενα από μίγματα πολυμερών (τα πρωταρχικά συστατικά του πλαστικού) και λειτουργικά πρόσθετα. Διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Τα πρωτογενή παράγονται βιομηχανικά με τη μορφή κόκκων ή σφαιριδίων, από διάφορα πολυμερή, όπως πολυαιθυλένιο (ΡΕ), πολυπροπυλένιο (ΡΡ), πολυστυρένιο (PS) κ.ά. Αυτά βρίσκουν εφαρμογή στα καλλυντικά, τα λιπάσματα, τα απορρυπαντικά, τα καθαριστικά, τις βαφές κ.ά. Τα δευτερογενή προκύπτουν από τη διάσπαση των πλαστικών που απορρίπτονται στο περιβάλλον (δεν ανακυκλώνονται) μέσω χημικών και φυσικών διεργασιών και που μπορεί να είναι σακούλες, μπουκάλια, ελαστικά αυτοκινήτων, κ.ά. Στις θάλασσες σχηματίζουν μεγάλες περιοχές που ονομάζονται «πλαστικές σούπες», ενώ σταδιακά διασπώνται σε μικρότερα κομμάτια. Τα πλαστικά μπορούν να διασπαστούν και σε ακόμη μικρότερα τμήματα, στα νανοπλαστικά, τα οποία έχουν διαστάσεις 0,001 ως 0,1 μικρόμετρα.
Στο νερό και στα τρόφιμα
Καταλήγουν στα τρόφιμα μέσω του αέρα, της θάλασσας, του νερού. Ωστόσο δε γνωρίζουμε ακόμη τις ποσότητες που φθάνουν στα τρόφιμα και τους τύπους των πλαστικών που τελικά περνούν στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπου. Κάποια από τα τρόφιμα στα οποία έχουν ανιχνευθεί είναι το μέλι, η μπύρα, το αλάτι, τα μύδια και άλλα οστρακοειδή. Υπολογίζεται ότι μια μερίδα μύδια (225 γρ.) περιέχει 7 μικρογραμμάρια μικροπλαστικών. Στα ψάρια, τα πλαστικά εντοπίζονται κυρίως στο πεπτικό σύστημα που δεν καταναλώνεται από τον άνθρωπο, αλλά δε γνωρίζουμε κατά πόσο περνούν σε άλλους ιστούς. Στη Βαυαρία οι αρχές εντόπισαν μικροπλαστικά σε γυάλινα μπουκάλια εμφιαλωμένου νερού, προερχόμενα είτε μέσω των διαδικασιών καθαρισμού, είτε από το καπάκι ή τον αέρα. Κατά την προετοιμασία του φαγητού μικρότερες ίνες συνθετικού υφάσματος από τα ρούχα μας όπως fleece ή νάιλον (που θεωρούνται ως μικροπλάσματα), μπορούν να «καταλήξουν» μέσα στο φαγητό μας. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν ακόμη γενικά αναγνωρισμένες και επικυρωμένες μέθοδοι αναγνώρισης και ποσοτικής ανάλυσης για τον προσδιορισμό των μικροπλαστικών στα τρόφιμα.
Στον οργανισμό μας τα μικροπλαστικά εισέρχονται και μέσω της αναπνευστικής οδού όπου καταλήγουν στους πνεύμονες. Μια καλή πηγή αυτών είναι τα ελαστικά των αυτοκινήτων.
Οι επιπτώσεις στην υγεία
Δεν υπάρχουν καθόλου αξιόπιστα στοιχεία για τις επιπτώσεις στην υγεία από την παρουσία μικροπλαστικών στον ανθρώπινο οργανισμό. Σε μια έρευνα που έκανε το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Αξιολόγησης Κινδύνων (German Federal Institute for Risk Assessment BfR), για την επίδραση των πλαστικών στο πεπτικό σύστημα σε ανθρώπους και ποντίκια, διαπίστωσαν ότι τα σωματίδια πολυστυρενίου είναι απίθανο να προκαλέσουν βλάβη. Όμως δε γνωρίζουμε τι ισχύει για άλλα είδη πλαστικών. Επίσης δε γνωρίζουμε τις επιπτώσεις στην υγεία από τις ουσίες που προστίθενται στα πλαστικά για να τα κάνουν πιο μαλακά ή πιο σκληρά, για να τους προσδώσουν χρώμα, ή να τα κάνουν ανθεκτικά στην ακτινοβολία UV, κάποια εκ των οποίων γνωρίζουμε ότι είναι επικίνδυνα για την υγεία. Απειλή για την υγεία μπορούν να αποτελέσουν και άλλες ουσίες όπως πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PSB’ s) ή αρωματικοί πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες (PAH’s) που συσσωρεύονται στα πλαστικά, καθώς και η διφαινόλη Α (BPA) που χρησιμοποιείται στα υλικά συσκευασίας. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, οι τρεις αυτές ουσίες εισχωρούν στους ιστούς του οργανισμού μας, όταν καταναλωθούν τρόφιμα που περιέχουν μικροπλαστικά που τις περιέχουν.
Το 2019 το Ευρωβαρόμετρο έδειξε ότι τα μικροπλαστικά στα τρόφιμα αποτελούν θέμα αυξανόμενης ανησυχίας για τους κατοίκους της ΕΕ. Εκτιμάται ότι στην ΕΕ χρησιμοποιούνται 50.000 τόνοι μικροπλαστικών, εκ των οποίων οι 36.000 απελευθερώνονται στο περιβάλλον.
Ελλιπείς είναι και οι πληροφορίες για τα νανοπλαστικά στα τρόφιμα, όμως γνωρίζουμε ότι τα μηχανικά νανοσωματίδια (από διαφορετικούς τύπους νανοϋλικών) μπορούν να εισέλθουν σε ανθρώπινα κύτταρα επιβαρύνοντας την ανθρώπινη υγεία.
Η έρευνα για τα μικροπλαστικά μόλις άρχισε. Ο στόχος είναι η απόκτηση αξιόπιστων δεδομένων, προκειμένου να αξιολογηθεί καλύτερα ο κίνδυνος για την υγεία. Η έρευνα θα πρέπει να συγκεντρώσει δεδομένα σχετικά με την εμφάνιση μικροπλαστικών και κυρίως νανοπλαστικών στα τρόφιμα, την πορεία τους στο γαστρεντερικό σωλήνα και την τοξικότητά τους. Η γνώση σχετικά με την τοξικότητα των νανοπλαστικών είναι ιδιαίτερα απαραίτητη επειδή αυτά τα σωματίδια μπορούν να διεισδύσουν σε όλα τα είδη ιστών και τελικά να καταλήξουν στα κύτταρα.
Δράσεις
Το 2019 το Ευρωβαρόμετρο έδειξε ότι τα μικροπλαστικά στα τρόφιμα αποτελούν θέμα αυξανόμενης ανησυχίας για τους κατοίκους της ΕΕ. Εκτιμάται ότι στην ΕΕ χρησιμοποιούνται 50.000 τόνοι μικροπλαστικών, εκ των οποίων οι 36.000 απελευθερώνονται στο περιβάλλον. Αρκετές χώρες της ΕΕ έχουν θεσπίσει την απαγόρευση χρήσης μικροπλαστικών, κυρίως τη χρήση μικροσφαιριδίων, σε ορισμένα προϊόντα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τρόπους μείωσης της απελευθέρωσης μικροπλαστικών στο υδάτινο περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για τον έλεγχο των τροφίμων (EFSA) οργανώνει επιστημονικό συνέδριο «Μια συντονισμένη προσέγγιση για την αξιολόγηση των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία από τα μικροκαι τα νανοπλαστικά στα τρόφιμα» που θα διεξαχθεί στην Λισαβόνα τον Ιούνιο του 2020.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων (ECHA) τον Ιανουάριο του 2019 πρότεινε τον περιορισμό της χρήσης σωματιδίων μικροπλαστικών σκοπούμενης χρήσης, έτσι ώστε να αποφευχθεί η απελευθέρωση 400.000 τόνων μικροπλαστικών τα επόμενα 20 έτη. Τον Ιούνιο του 2020 αναμένουμε την ενοποιημένη γνώμη της επιτροπής αξιολόγησης κινδύνου (RAC) και της επιτροπής κοινωνικοοικονομικής ανάλυσης (SEAC) αναφορικά με τον προτεινόμενο περιορισμό χρήσης σκοπίμων προστιθέμενων μικροπλαστικών και με βάση αυτή θα αποφασιστούν τα περιοριστικά μέτρα που θα λάβει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πηγές:
- http://www.efsa.europa.eu/
- https://www.bfr.bund.de/en/home.html
- https://echa.europa.eu/el/home
Πηγή: freshbakery.gr
